Pamiętamy!

Gdy 1 sierpnia 1944 roku wybiła godzina W, na powstańczych zbiórkach nie zabrakło sportowców, bo zabraknąć ich nie mogło. Dziś szacuje się, że w zrywie stolicy wzięło ich udział około 800, w tym 26 olimpijczyków i 8 medalistów olimpijskich.

Mieszanka przedwojennego patriotycznego wychowania, mody na sport i kulturę fizyczną, a także młodzieńczej werwy i entuzjazmu sprawiły, że gdy przyszedł czas zmierzyć się z okupantem, także wspaniali przedwojenni zawodnicy stanęli do walki. W żadnym europejskim kraju wkład sportowców w walkę o niepodległość nie był tak znaczący, jak w Polsce. W Powstaniu Warszawskim zginęło m.in. ok. 37 sportowców AZS (głównie AZS Warszawa). Wielu – w tym trzeciemu prezesowi AZS Ottonowi Gordziałkowskiemu udało się przeżyć.

– Dla mojego pokolenia sport oznaczał bardzo wiele. Odznaka AZS była przede wszystkim symbolem przynależności do pewnej wspólnoty, nie tylko organizacyjnej, ale także ideowej – powiedział w jednym z wywiadów kpt. Kazimierz Leski – żołnierz ZWZ i AK, powstaniec warszawski, a po wojnie więzień UB, jak wielu innych bohaterów Powstania. Młodzi sportowcy zapłacili ogromną cenę za swoje marzenia o niepodległości Polski.

Cześć im i chwała!

Zginęli w Powstaniu Warszawskim:
Sergiusz Boguszewski, narciarz i wioślarz, zginął w pierwszym dniu walk udzielając pomocy rannym
Zygmunt Biernacki „Sęk”, piłkarz, zginął w nieznanych okolicznościach
Jerzy Bohuszewicz „Henryk”, zginął 16 września podczas bombardowania
Józef Kempa, znany aktor filmowy i teatralny; pasję estradową łączył z zamiłowaniem do sportu; był czołowym piłkarzem AZS Warszawa od 1928 r. (niezwykle bramkostrzelny napastnik i kilkakrotnie kapitan zespołu), zginął 13 sierpnia na Starym Mieście podczas eksplozji czołgu pułapki
Henryk Kowalki „Hak”, koszykarz i szczypiornista, srebrny medalista AMŚ 1935 i 1937, zginął 6 sierpnia
Julian Kozłowski „Cichy”, popularyzator lekkiej atletyki i narciarstwa, zginął 19 sierpnia podczas ataku na Pałac Wilanowski
Bronisław Krzeczkowski „Cezary”, tenisista i narciarz, zginął 19 sierpnia w okolicach ul. Felińskiego
Rajmund Izydorzak „Ra”, piłkarz, zginął w Powstaniu
Witold Gosławski „Garbaty”, piłkarz, zginął 6 września podczas bombardowania na ul. Moniuszki; w pierwszych dniach września osłaniał odwrót oddziałów powstańczych z Powiśla
Jacek Gosławski „Kostek”, piłkarz, brat Witolda, zginął 6 września podczas bombardowania na ul. Moniuszki; w pierwszych dniach września osłaniał odwrót oddziałów powstańczych z Powiśla
Kazimierz Janikowski, piłkarz, zmarł prawdopodobnie w jednym z obozów na terenie Niemiec
Edward Jarzyna, piłkarz, zmarł w 1945 roku w obozie w Oranienburgu
Aleksander Jurkowski, lekkoatleta, mistrz Polski, zginął w Powstaniu
Bogusław Kaliński, żeglarz, pionier sportu bojerowego, zginął w Powstaniu
Kazimierz Karpiński „Juli”, pływak, waterpolista, olimpijczyk, zginął podczas walk na Woli
Eulalia Kleinschmidt, pływaczka, zginęła w Śródmieściu
Bożena Kakalij-Kowalewska-Pietrzykowska, pływaczka, pionierka skoków do wody, mistrzyni Polski, zginęła pełniąc służbę w jednym ze szpitali polowych
Jarzy Ostrowski, piłkarz, zginął podczas Powstania
Wiesław Ostrowski, piłkarz, zginął podczas Powstania
Kazimierz Osuchowski „Rosomak”, działacz sportu akademickiego, cichociemny, ranny 9 sierpnia podczas ataku na Sejm zginął wkrótce w szpitalu polowym na ul. Mokotowskiej 55
Józef Pawłowski, koszykarz i siatkarz, zginął 22 sierpnia
Wacław Roszkowski, narciarz, taternik, profesor UW, zginął 3 sierpnia w domu profesorskim ul. Nowy Zjazd 5
Tadeusz Semadeni „Teodor”, pływak i waterpolista, zginął 19 sierpnia podczas walk o Politechnikę
Danuta Stefańska-Majewska „Kamila”, siatkarka, koszykarka, szczypiornistka, mistrzyni Polski, rozstrzelana 2 sierpnia na Szczęśliwicach
Bolesław Szeląg „Kordian”, piłkarz, podczas Powstania sanitariusz, zginął prawdopodobnie 6 września w powstańczym szpitalu na Powiślu
Igor Tepicyn, siatkarz i szczypiornista, wicemistrz Polski, zginął w Powstaniu
Jerzy Witt „Lubicz”, siatkarz, zginął podczas walk o Uniwersytet
Janusz Zalewski „Supełek”, żeglarz, olimpijczyk, ciężko ranny podczas ataku na magazyny SS na Stawkach, zamordowany na Woli w masowej egzekucji pacjentów i personelu szpitala polowego

Walczyli w Powstaniu Warszawskim:
Lucjan Kulej „Ostoja”, hokeista, olimpijczyk, podczas Powstania prokurator podziemnego Sądu Okręgowego
Zbigniew Maciejewski „Bertrand”, pływak, zmarł w 1945 roku
Tadeusz Łypaczewski „Rayski”, narciarz i wioślarz, wywieziony do obozu w Bergen-Belsen zmarł w 1945 roku
Jerzy Ustupski, wioślarz AZS Kraków, brązowy medalista olimpijski, w Powstaniu był radiotelegrafistą, uciekł Niemcom podczas wywózki do obozu
Otton Gordziałkowski, wioślarz, a także pływak, żeglarz, bokser i hokeista, olimpijczyk, trzeci prezes centrali AZS, podczas Powstania służył w oddziale prasowym KG AK, więziony w oflagu w Gross-Born
Teresa Kodelska, narciarka, olimpijka, mistrzyni Polski, uczestniczyła w Powstaniu jako sanitariuszka, łączniczka i strzelec
Tadeusz Makowiecki „Tadeusz”, pływak, cudem przeżył Powstanie
Kazimierz Leski, tenisista, narciarz, bokser, lekkoatleta, as polskiego wywiadu
Adam Papee, szermierz, który przyczynił się do odrodzenia sekcji szermierczej AZS Kraków, podczas igrzysk w Amsterdamie (1928) i Los Angeles (1932) zdobywał brązowe medale w drużynie, podczas Powstania walczył w rejonie Politechniki Warszawskiej
Jan Rodowicz „Anoda”, narciarz i motocyklista, żołnierz słynnego Batalionu „Zośka”, zamordowany przez UB na początku 1949 r.
Wiesław Twardo, piłkarz, szczypiornista, hokeista, maratończyk
Romuald Wirszyłło, ojciec polskiej siatkówki, zawodnik i trener AZS Warszawa, wielokrotny medalista Mistrzostw Polski, późniejszy trener kadry, organizator konspiracyjnych rozgrywek; w Powstaniu pod pseudonimem „Wiktor” walczył jako saper, brał udział w zdobyciu PAST-y

Wykorzystano materiały Przeglądu Sportowego, „Sportowcy w Powstaniu Warszawskim”, Zbigniew Chmielewski, fotografie Narodowego Archiwum Cyfrowego